Om vet te verbranden moet je minder eten. Maar tegelijkertijd wil je je zuurverdiende spiermassa behouden. Welke verhouding eiwitten, koolhydraten en vetten kun je daartoe het beste hanteren?

Vetverlies en energiebalans

Eerst even de basiskennis. Vetverlies is alleen maar mogelijk bij een een negatieve energiebalans: je verbruikt meer energie dan dat je, via je voeding, binnenkrijgt. Je energiebalans (of ‘energiebehoefte’, of ‘onderhoud’) is het niveau waarbij je over een dag gezien evenveel energie binnenkrijgt als dat je verbruikt.

De energiebalans wordt uitgedrukt in kilocalorieën (kcal). Die eenheid gebruikt men ook op de verpakkingen van voedingswaarden. In de volksmond heeft men het meestal over ‘calorieën’, terwijl men kilocalorieën bedoelt.

Om uit te vinden hoeveel calorieën je dagelijks verbruikt, bereken je je ‘kale’ caloriebehoefte door middel van een formule (Roza en Shizgal), waarna je er je dagelijkse ‘buitengewone’ lichamelijke activiteiten bij optelt. Bij dat laatste moet je denken aan lichamelijk werk, wandelen en fietsen, cardio, krachtsport en andere sporten. Zie verder ons stappenplan voor het zo accuraat mogelijk berekenen van je energieverbruik.

Om je onderhoud uit te rekenen kun je ook voor de snelle, maar beduidend minder nauwkeurige methode gaan: vermenigvuldig je gewicht in kg met 33. Als je 75 kg weegt, is je onderhoud dus ongeveer (75 * 33 =) 2500 kcal.

De principes van het cutten

Cutten is bodybuildingjargon voor een trainingscyclus die gericht is op vetverlies. Meestal is die het logische vervolg op de bulk, de cyclus waarin je op spiergroei focust. Tijdens het bulken hanteer je een klein calorie-overschot om die groei te faciliteren.

Het is als natural bodybuilder echter ondoenlijk om pure spiermassa op te bouwen; tijdens een bulk komt er ook altijd wat vetmassa bij. En die probeer je na de bulk weer weg te werken door te cutten. Dit natuurlijk liefst met behoud van de opgebouwde spiermassa.

Door dat laatste is cutten is veel lastiger dan ‘zomaar’ afvallen. Om zoveel mogelijk vet te verbranden en daarbij je spiermassa zoveel mogelijk te beschermen, kun je het beste cutten volgens de volgende regels:

• Hanteer een energietekort van ongeveer 20-25% van je onderhoudsniveau. Bij een korte cut (‘minicut’) of een bij het gebruik van dieetpauzes kun je desgewenst een wat groter tekort hanteren;
• Blijf voldoende eiwitten eten; in de cut nog wat meer dan normaal (1,8 g/kg/d-2,7 g/kg/d);
• Blijf trainen. Schroef je trainingsvolume eventueel wat terug, maar zeker niet te veel – het lichaam moet voldoende anabole prikkels blijven krijgen om de spiermassa in stand te ‘willen’ houden;
• Doe cardio als je het moeilijk vindt om je energietekort puur op basis van dieet te bewerkstelligen, maar overdrijf het niet. Te veel (intensieve) cardio kan het herstel van je krachttraining belemmeren.

Macronutriënten in de cut

Macronutriënten zijn de ‘grote’ stoffen in onze voeding: eiwitten, koolhydraten en vetten. ‘Groot’ omdat ze in grote hoeveelheden (grammen) in onze voeding voorkomen. Daarnaast heb je micronutriënten, waarmee men ‘kleine’ voedingsstoffen als vitaminen en mineralen bedoelt.

Elke macronutriënt levert een bepaalde hoeveelheid energie, namelijk:

• 1 gram eiwit: 4 kcal
• 1 gram koolhydraat: 4 kcal
• 1 gram vet: 9 kcal

En elke macronutriënt heeft zijn eigen unieke kwaliteiten die je nodig hebt om optimaal te functioneren. Wij focussen in dit artikel op de kwaliteiten die specifiek voor cuttende bodybuilders gelden.

Eiwitten

Eiwitten zijn de bouwstoffen van spieren. Daarom heb je als bodybuilder beduidend meer eiwitten nodig als een gewone sterveling. In de cut is dat niet anders. Je lichaam heeft bouwstoffen nodig om de spiereiwitsynthese te faciliteren, welke nodig is om je spiermassa te behouden.

Terwijl in de bulk een aanbeveling geldt van 1,6 gram eiwit per kilogram lichaamsgewicht per dag, ligt die in de cut nog wat hoger, zagen we al: 1,8 gram per kilogram lichaamsgewicht per dag, oplopend tot 2,7 g/kg/d. Dat laatste geldt voor bodybuilders met een laag vetpercentage (< 10%).



We adviseren je om niet hoger in de eiwitten te gaan dan 1,8-2,7 g/kg/d. Want hoewel meer eiwitten eten op zich geen kwaad kan, betekent het ook dat je minder andere macronutriënten (koolhydraten en vetten dus) kunt eten, terwijl die óók heel belangrijk zijn (zie verderop).

En extra eiwitten nemen om je honger te stillen? Eiwitten zouden immers meer verzadigend zijn dan koolhydraten en vetten, waardoor je minder honger hebt. Maar dat lijkt slechts in in geringe mate het geval.

Tot slot: teer tijdens de cut niet te zeer op eiwitpoeders. Probeer je proteïne vooral uit voedzame voedingsbronnen te halen, zoals eieren. Bovendien, je kunt al zo weinig ‘echte’ voeding eten.

Vetten

Het aantal calorieën en de hoeveelheid eiwitten zijn duidelijk, maar hoe verdeel je nu de rest van de calorieën over koolhydraten en vetten? Moet je als bodybuilder low-carb of low-fat gaan?

Daar zijn de geleerden het nog niet zo over eens. Coach Mike Israetel benoemt het belang van koolhydraten voor spiergroei en -behoud, maar zijn collega Menno Henselmans schreef mee aan een lijvige meta-analyse die laat zien dat de hoeveelheid koolhydraten en vetten voor krachttrainingsprestaties niet zoveel uitmaakt.

Een tweede meta-analyse, van onder anderen coach Eric Helms, laat zien dat koolhydraten belangrijk zijn voor spiergroei, vooral voor de training gegeten, maar volgens een review van de studie, door Henselmans, niet zo belangrijk als vaak gesuggereerd.

Ook voor vetverlies maakt het niet zoveel uit hoe je de vetten en koolhydraten verdeelt, laat grootschalig onderzoek zien.

Volgens spiergroeiprofessor Brad Schoenfeld in een interview met Men’s Health heb je voor weerstandstraining dan ook niet zoveel koolhydraten nodig als vaak wordt gedacht. Zolang je er maar voor zorgt dat je niet koolhydraatarm bent: iemand die een carnivoor-, keto- of paleodieet volgt, kan een tekort aan glycogeen hebben en de spiergroei niet maximaliseren.

Onze mening? In de bulk maakt de verdeling koolhydraten en vetten niet zoveel uit, maar in de cut kies je het beste voor relatief veel koolhydraten en wel door te bezuinigen op vetten. Dat komt vooral je energie tijdens het trainen ten goede. Gerenommeerde coaches als Mike Israetel en Eric Texler onderschrijven dat. De minimale hoeveelheid vetten in de cut ligt volgens hen tussen de 0,5 en 1 gram per kilogram lichaamsgewicht per dag, wat ook wordt bevestigd door een review van Eric Helms. Neem 0,7 g/kg/d als uitgangspunt.

Een bepaalde hoeveelheid vet is onontbeerlijk, onder meer voor de opname van vitamines en om je testosteronniveau op peil te houden. Voor dat laatste heb je zowel verzadigd als enkelvoudig onverzadigd vet nodig. En nee, van vet word je niet vet, zolang je overall onder je onderhoudsniveau blijft.

Haal je vetten voor 25-50 procent uit verzadigd vet en verdeel de rest evenredig over enkelvoudig en meervoudig onverzadigd vet. Vermijd voeding waar veel industriële transvetten inzitten, zoals snacks.

Koolhydraten

Bij een eiwitinname van 1,8-2,7 kg/d en het beperken van je vetinname tot 0,5-1 g/kg/d ontstaat automatisch de hoeveelheid koolhydraten die je kunt eten. Voor vetverlies is de verdeling vetten en koolhydraten niet heel relevant.

Maar koolhydraten zijn toch dikmakers? Nee, calorieën zijn dikmakers. Of liever, te veel calorieën.

Hoe nu je macronutriënten berekenen?

Voor de gemiddelde mens is de beste verhouding eiwitten/koolhydraten/vetten 15-20 / 40-60 / 20-30%. Als bodybuilder kun je het beste niet met dat soort percentages werken, maar met absolute inname per gram lichaamsgewicht. Om je een handje te helpen, het volgende stappenplan.

1. Bereken je dagelijkse caloriebehoefte (‘onderhoud’)

Om een enigszins nauwkeurige inschatting van je dagelijkse caloriebehoefte te krijgen, kun je ons stappenplan gebruiken. De meeste calculators op internet zijn niet accuraat, omdat ze een veel te globale inschatting van lichamelijke activiteit maken.

Als voorbeeld hanteren we een man van 75 kg met een dagelijks onderhoud van 2500 kcal. Met ‘onderhoud’ bedoelen we de energiebehoefte exclusief krachttraining, cardio en/of andere sport.

Houd er rekening mee dat je onderhoud gedurende de cut langzaam daalt onder invloed van metabolic adaptation.

2. Bereken je energiebalans in de cut

Neem 20-25% van je caloriebehoefte en trek dat daarvan af.

Een caloriereductie van 25% betekent in ons voorbeeld een calorie-inname van (0,75 x 2500 =) 1875 kcal. Op dagen dat je krachttraining en/of cardio doet, moet je de daarmee verbrande calorieën daar uiteraard bij optellen. In dit artikel lees je hoeveel je ongeveer met krachttraining verbrandt. Als dat 450 kcal is, een gemiddelde voor een uurtje vrij intensieve krachttraining (inclusief afterburn), heb je die dag dus een energiebalans van 1875 + 450 = 2325 kcal. Doe je er ook nog een half uurtje cardio op de crosstrainer bij à 250 kcal, dan kom je uit op 1875 + 450 + 250 = 2575 kcal.

3. Bereken je eiwitbehoefte

Uitgaande van 1,8 g eiwit per kg lichaamsgewicht per dag is de eiwitbehoefte in de cut als volgt: (1,8 x 75 =) 135 g. Dat zijn (135 x 4 =) 540 kcal.

4. Bereken je vetbehoefte

Ervan uitgaande dat je niet meer dat je een minimum van ~0,6 g/kg/dag eet wordt de hoeveelheid vet:

0,6 x 75 = 45 g. Dat zijn (45 x 9 =) 405 kcal.

5. Bereken je koolhydraatinname

Wat overblijft is je koolhydraatinname. In ons voorbeeld: 1875 – 540 – 405 = 930 kcal, oftewel (930 / 4 =) 232,5 g.

‘Onze’ verhouding macronutriënten

Onze dagelijkse voedingsinname tijdens de cut ziet er dus als volgt uit. We hebben de percentages erbij gezet, zodat je een vergelijking kunt maken met die voor de gemiddelde mens (E 15-20 / K 40-60 / V 20-30 %):

Energie: 1875 kcal
Eiwitten: 540 kcal, 135 g (28%)
Koolhydraten: 930 kcal, 232,5 g (50%)
Vetten: 405 kcal, 45 g (22%)

Verschil met de bulk

Ter vergelijking maken dezelfde rekensom ook nog even voor een bulk-situatie. Een lean bulk welteverstaan, met een beperkt caloriesurplus van 250 kcal. In de bulk gaan we uit van 2 g eiwit en 1 g vet per kg lichaamsgewicht. De dagelijkse voedselinname wordt dan:

Energie: 2500 + 250 = 2750 kcal
Eiwitten: 2 g x 75 = 150 g, 600 kcal (22%)
Koolhydraten: 369 g, 1475 kcal (53%)
Vetten: 1 g x 75 = 75 g, 675 kcal (25%)

Samengevat

De optimale verdeling van macronutriënten (eiwitten/koolhydraten/vetten) voor bodybuilders is vooral afhankelijk van het doel: spieropbouw (bulk), onderhoud, vetverlies (cut), of spieropbouw én vetverlies (recomp). Daarnaast spelen ook zaken als lichaamstype, genetica en leeftijd mee.

Voor vetverlies met behoud van spiermassa, cutten dus, hanteer je het beste de volgende dagelijkse hoeveelheden:

• energie (kcal): onderhoud minus 20-25%;
• eiwitten: 1,8-2,7 g per kg lichaamsgewicht;
• vetten: 0,5-1 g per kg lichaamsgewicht;
• koolhydraten: de rest.

Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd op 6 augustus 2018 en gereviseerd op 23 mei 2020. Laatst bijgewerkt op 2 mei 2023.