‘Natuurlijke testosteronboosters’: ze zijn er in vele soorten en maten en vaak ‘boosten’ ze eerder de omzet van de supplementenleverancier dan je testosteron. Toch zijn ze niet per definitie onzin: de natuur levert ons wel degelijk stoffen die – in bepaalde omstandigheden – onze testosteronspiegel kunnen verhogen.

Inhoud

• Hoe nodig zijn testosteronboosters?

• Werken ze eigenlijk wel?

• Wat zijn nou de beste testosteronboosters?
• ZMA
• D-aspartic acid
• Gember
• Bulbine natalensis
• Ashwagandha
• Boron
• Vitamine D
• Tongkat ali

• Top-4 combinatiesupplementen

Je testosteron ‘boosten’: is dat wel nodig?

Testosteron en spiermassa zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Meestal geldt: hoe hoger het basale testosteronniveau dat iemand van nature heeft, hoe groter de hoeveelheid spiermassa die iemand van nature heeft (dus zonder krachttraining gezien). Als je je testosteronspiegel laat stijgen betekent dat nog niet dat je ook sneller spiermassa opbouwt, althans niet zolang de testosteronwaarden binnen het natuurlijke bereik (264-916 nanogram/deciliter) liggen.

Schommelingen binnen dat natuurlijke bereik zijn meestal niet of nauwelijks merkbaar. Als je je testosteronniveau op natuurlijke wijze weet te verhogen, bijvoorbeeld door middel van leefstijlveranderingen, zal dat dus niet of nauwelijks van invloed zijn op de snelheid waarmee je spiermassa opbouwt. Mogelijk is er wel enig effect merkbaar wanneer een testosteronniveau wordt verhoogd dat aan de onderkant van het natuurlijke bereik zit. Wellicht zijn er dan ook andere positieve effecten van die verhoging merkbaar, zoals meer energie en een hoger libido.

Als je testosteronniveau structureel laag of te laag is, is daar mogelijk een medische indicatie voor. In dat geval moet je naar je huisarts gaan en is er wellicht een behandeling nodig als Testosterone Replacement Therapy (TRT). Maar bij jonge mannen (twintigers en dertigers) is dat zelden het geval.

Kunstmatige verhogingen van het testosteronniveau, door middel van anabole steroïden en in mindere mate TRT, zorgen er wél voor dat je veel sneller spieren kunt opbouwen dan normaal. En bij langdurig gebruik kun je meer spiermassa opbouwen dan je genetisch potentieel zou toelaten.

Als twintiger, dertiger en zelfs als veertiger hoef je je bij een normale, gezonde levensstijl normaal gesproken geen zorgen te maken over je testosteronniveau. Alleen als je vaak slecht slaapt, veel stress hebt, ongezond eet, veel overgewicht hebt en/of veel alcohol nuttigt, kan dat je testosteronspiegel behoorlijk verlagen. In dat geval is het dus een kwestie van je leefstijl op genoemde punten te verbeteren.

Tot slot hebben ook bodybuilders die langdurig cutten weleens te kampen met lage testosteronniveaus. Devies is dan om ondanks de caloriebeperking zoveel mogelijk koolhydraten te blijven eten (met inachtneming van de aanbevolen minimale hoeveelheden eiwitten en vetten), de inname van micronutriënten te bewaken (bij twijfel gebruik je een supplement) en om niet te lang aan één stuk te cutten. Doe ook niet overdreven veel cardio.

Werken testosteronboosters?

Goede slaap, gezonde voeding en een gezond lichaamsgewicht zijn de belangrijkste factoren die je zelf kunt beïnvloeden om je testosteronspiegel op peil te houden of te verhogen. Supplementen zijn dan ook meestal niet nodig of ze zijn hooguit een extra steuntje in de rug.

Natuurlijke testosteronboosters zijn supplementen die één of meerdere stoffen bevatten die de testosteronproductie zouden moeten bevorderen. Er is echter maar een beperkt aantal stoffen waarvan min of meer is aangetoond dat ze als supplement een (kleine) positieve invloed op de testosteronspiegel kunnen hebben.

“Min of meer”, omdat de wetenschappelijke onderbouwing lang niet altijd overtuigend is. Zo is er soms uitsluitend dierlijk onderzoek naar een stof verricht. En bewijs op basis van alleen dierlijk onderzoek is niet afdoende. Mensen hebben namelijk een relatief korte dunne darm, en nemen daardoor allerlei stoffen in planten minder goed op dan bijvoorbeeld muizen en ratten. Bovendien hebben mensen een metabolisme dat vrij efficiënt is in het neutraliseren van lichaamsvreemde stoffen. Veel stoffen die een interessant effect hebben in een proefdier, doen vaak weinig of niets bij ons.

De stoffen die je in de meeste testosteronverhogende supplementen tegenkomt, zijn onder te verdelen in twee categorieën.

Enerzijds gaat het om micronutriënten die al veelvuldig in onze reguliere voeding zitten, zoals zink en magnesium. Suppletie daarvan heeft alleen maar zin als je uit je te weinig van deze stoffen binnenkrijgt, wat bij een doorsnee voedingspatroon zelden het geval is, wellicht met uitzondering van veganistische en sterk caloriebeperkende diëten.

Anderzijds betreft het stoffen, meest plantenextracten, die niet of nauwelijks in onze voeding zitten en vaak zijn overgeleverd door de oude (exotische) geneeskunde. Enkele van dergelijke stoffen die mogelijk iets ‘doen’ voor je testosteronproductie zijn bulbine natalensis, boron, ashwagandha en D-aspartic acid. Soms worden meerdere van dat soort stoffen in één product gestopt en zodoende aangeprezen als ‘testosteronboosters’. Wij spreken in dit artikel van ‘combinatiesupplementen’.

We denken dat testosteronsupplementen alleen de moeite van het proberen waard zijn als je testosteronproductie, ondanks een goede gezondheid (dus geen medische indicaties) en een gezonde levensstijl tijdelijk onder druk staat, bijvoorbeeld tijdens een langdurige cut.

Heb je structureel een (te) laag testosteronniveau, dan is daar misschien een medische indicatie voor en dien je je zoals gezegd tot je huisarts te wenden.

Natuurlijke testosteronboosters zijn, qua effect op spiergroei en vetverlies, in geen enkel opzicht te vergelijken met anabole steroïden. Helaas wordt die suggestie wel nog al te vaak door supplementenfabrikanten gewekt.

Wat zijn nou de beste natuurlijke testosteronboosters?

Hieronder onze selectie van supplementen die, op basis van wetenschappelijke literatuur, mogelijk een positief effect op je testosteronspiegel hebben. Het ene is niet per se beter dan het andere, waarom we de volgorde van onderstaande lijst arbitrair is.

ZMA

ZMA is een combinatie van zinkmonomethionine en -aspartaat (30 mg), magnesiumaspartaat (450 mg) en vitamine B6 (10,5 mg), drie belangrijke micronutriënten voor onder meer energie, spiereiwitsynthese en hormonen.

Volgens de bedenker ervan bevordert suppletie met ZMA het testosteronniveau en krachtprestaties, en daardoor spiergroei. Twee onafhankelijke onderzoeken hebben deze claims onderuit gehaald: ZMA heeft alléén effect als er een tekort is aan één of meerdere van de ingrediënten. ZMA is dus vooral een ondersteuningssupplement en niet zozeer een booster.

Dat veel krachtsporters positieve ervaringen zeggen te hebben met ZMA, komt wellicht doordat krachtsporters weleens een tekort hebben aan zink, magnesium en/of vitamine B6. Daarnaast bestaat er mogelijk een synergie tussen de ingrediënten wanneer gezamenlijk ingenomen in deze verhoudingen. Dat is echter niet bewezen.

Suppletie met zink, magnesium en vitamine B6 kan nuttig zijn als je intensief sporten combineert met een caloriebeperkend dieet, zoals tijdens de cut. Ook een eenzijdig of ongezond voedingspatroon kan een tekort veroorzaken. ZMA is dan een nuttig ondersteuningssupplement, al zijn de ingrediënten ook als losse supplementen verkrijgbaar of als onderdeel van een multivitamine.

Top-3 ZMA-producten (aangeboden door onze partners)
ZMA® Vitaminesperpost.nl € 25,95 (60 capsules)	PURE ZMA Capsules Body Supplies € 11,99 € 8,90 (180 capsules)	ZMA Body & Fit € 15,99 (90 capsules)

D-aspartic acid

D-asparaginezuur is een lichaamseigen aminozuur. Gekoppeld aan een mineraal, bijvoorbeeld calcium of natrium, heet het D-aspartaat (Engels: D-aspartic acid, of D-AA). Het lichaam heeft altijd zo’n mineraalverbinding nodig om een aminozuur op te kunnen nemen. In tegenstelling tot andere aminozuren wordt D-aspartic acid niet gebruikt om eiwitten te bouwen, maar speelt het een rol bij het maken en afgeven van hormonen. D-AA zorgt voor hogere concentraties signaalmoleculen in de hypofyse en in de testikels. Daardoor wordt de aanmaak en afgifte van luteïniserend hormoon (LH) en testosteron gestimuleerd.

D-aspartic acid is al jarenlang een vrij populair supplement onder bodybuilders. Suppletie met 3 gram D-AA per dag zou de testosteronspiegel doen verhogen. Onderzoeken naar de invloed van suppletie met D-AA op de testosteronproductie en op spiergroei leidden echter tot uiteenlopende resultaten. Zo lijkt de testosteronspiegel alleen verhoogd te worden bij mannen die (te) weinig testosteron aanmaken. In experimenten op jonge bodybuilders met een normale concentratie testosteron was er geen effect op de testosteronwaarden, waarschijnlijk doordat enzymen het aminozuur snel neutraliseren. Ook op spiermassa en kracht bleef enig effect uit.

Qua bijwerkingen is D-AA risicoloos genoeg om het eens te kans te geven en ook voor de centen hoef je het waarschijnlijk niet te laten. Een pot van 200 gram, ruim voldoende voor vijf 12-daagse kuren, kost ongeveer 10 euro.

Bestel D-aspartic acid (aangeboden door onze partners)
D-Aspartic Acid Body & Fit € 13,99 (200 g)	D-Aspartic Acid BULK™ € 48,99 € 12,24 (500 g)

Gember

Gember heeft een lange geschiedenis van gebruik als specerij en als kruidengeneesmiddel, met name in de Aziatische, Indische en Arabische folklore. Ook in onze contreien staat gember al eeuwen op het menu.

Oké, voor de smaak geldt: je moet ervan houden. Maar gember biedt wellicht ook enkele gezondheidsvoordelen, al zijn die wetenschappelijk nog niet heel overtuigend gestaafd.

Wat minder bekend is, is dat gember mogelijk ook de testosteronspiegel verhoogt. Dat wordt althans gesuggereerd door één humane studie^[xi]. De ietwat obscure Irakese studie is methodologisch allesbehalve volmaakt, maar wordt bij gebrek aan meer onderzoek toch vaak aangehaald. De Irakezen behandelden 75 onvruchtbare mannen gedurende drie maanden met een onbekende dosis gember (waarschijnlijk enkele grammen per dag), resulterend in een testosterontoename van gemiddeld 17,7%. De gemberconsumptie kwam ook de hoeveelheid en de kwaliteit van het sperma ten goede.

Buiten deze humane studie is er ook nog een onderzoek uitgevoerd op ratten^[ix]. Na dertig dagen gember eten vertoonden de beestjes een stijging van het testosteronniveau en een verbetering van de spermakwaliteit. Dat laatste kwam ook uit een ander rattenonderzoeken naar voren^[x].

Of gember iets voor jouw testosteronniveau doet, is dus vooral een kwestie van uitproberen. Dat kan desgewenst door middel van een supplement. Gember zit ook in sommige combinatiesupplementen, zoals Grow! van Body & Fit (zie verderop).

Bestel gember (aangeboden door onze partners)
Gember Extract Vitaminesperpost.nl € 21,95 (60 capsules à 400 mg)	Ginger Root 550 mg (Puritan’s Pride) Body & Fit € 8,90 (200 capsules à 550 mg)	Ginger (Haya Labs) Body Supplies € 9,90 (120 capsules à 250 mg)

Bulbine natalensis

Bulbine natalensis, of rooiwortel, is een kruid dat in het zuiden van Afrika wordt gebruikt als middel om libido en potentie te verhogen. Bulbine natalensis is nooit uitvoerig op mensen getest, maar bij (mannelijke) ratten steeg het testosteronniveau met bijna 350 procent nadat ze een tijdje het kruid kregen toegediend, doordat het enzymen in de testes activeert^[vi]. Het positieve effect van het kruid op de testosteronspiegel blijkt ook uit twee andere onderzoeken op ratten, die er meer zin in seks door kregen^[vii][viii]. Volgens onderzoekers zou bulbine bij mensen daarom wellicht kunnen worden ingezet in situaties van verlaagd libido, vroegtijdige zaadlozing en erectieproblemen.

Toch is voorzichtigheid geboden. Bij de ratten in de twee laatst genoemde onderzoeken namen tijdens het gebruik de hoeveelheid cholesterol en triglyceriden in het bloed toe. Ook werden er negatieve effecten op de lever en nieren geregistreerd. Omdat niet valt uit te sluiten dat die bijwerkingen ook bij mensen optreden, is het raadzaam bulbine slechts af en toe te gebruiken (te ‘kuren’), gedurende 4-6 weken, en niet langdurig of permanent.

We raken sowieso pas overtuigd als de vermeende positieve werking ook eens in humaan onderzoek wordt aangetoond. En zelfs dán is het de vraag of je daar als bodybuilder dan makkelijker spiermassa en kracht door opbouwt.

Het humane equivalent van de effectieve doses is 8 milligram per kilogram lichaamsgewicht per dag. Bij hogere doses verdwijnt het positieve effect.

Bestel Bulbine-Natalensis (aangeboden door één onzer partners)
	Bulbine-Natalensis Vitaminesperpost.nl € 26,95 (60 capsules / 21 g)

Ashwagandha

Ashwagandha is een struik waarvan vooral de wortels stoffen bevatten waaraan medicinale effecten worden toegeschreven. Vanwege die effecten worden ashwagandha-kruidenextracten al duizenden jaren gebruikt in de Indiase geneeskunde. Ook in de westerse wereld (er)kent men inmiddels de goede eigenschappen van het kruid. Ashwagandha is een adaptogeen. Adaptogenen helpen je om beter om te gaan met stress en mentale uitdagingen.

Ashwagandha staat ook te boek als testosteron- (en libido-)booster. Er zijn tot op heden vier studies verricht naar het effect van ashwagandha-inname op testosteron. Alle vier toonden ze een toename van het testosteronniveau bij mannen aan^[i], waarvan één studie een toename van 10-22% noteert, tegenover een afname van 11–32% van het ‘stresshormoon’ cortisol^[ii]. Bij die laatste studie kregen de 60 mannelijke deelnemers dagelijks 5 gram ashwagandha uit de wortel toegediend. Kanttekening is dat van de vier genoemde studies er drie waren verricht onder onvruchtbare mannen, die verlaagde testosteronwaarden hadden.

Specifiek voor krachtsporters zijn er echter veelbelovende resultaten van het vierde onderzoek, dat werd uitgevoerd onder 57 gezonde mannen van 18 tot 50 jaar^[iii]. De proefpersonen, die nog geen of nauwelijks ervaring met krachttraining hadden, werden onderworpen aan een klein krachttrainingsprogramma van twee maanden. Na afloop werden er bij de ashwagandha-gebruikers niet alleen hogere testosteronspiegels, maar ook meer spiergroei, meer krachttoename en een sterkere daling van het vetpercentage geconstateerd. De gebruikte dosis was twee keer daags 300 mg.

Die effecten op de lichaamscompositie zijn opvallend te noemen. Een verhoging van de testosteronspiegel heeft daar immers alleen significante invloed op als het niveau boven het natuurlijke plafond uitkomt, zoals bij het gebruik van anabole steroïden. Omdat het slechts één onderzoek bij gezonde, krachtsportende mannen betreft, zijn we nog voorzichtig om feestelijke conclusies te trekken.

Zorg dat je ashwagandha koopt die voor het grootste deel uit de wortel vervaardigd is, het deel van de plant dat de meeste effectieve bestanddelen bevat, bijvoorbeeld KSM-66.

Bestel ashwagandha (aangeboden door onze partners)
Ashwagandha KSM-66® Body & Fit € 16,99 € 11,89 (90 capsules à 300 mg)	Ashwagandha Extract Vitaminesperpost.nl € 21,95 (60 capsules à 500 mg)	PURE Ashwaganda Body Supplies € 13,90 (100 capsules à 450 mg)

Boron

Boron (ook wel boor, borax of borium genoemd) is een essentieel spoorelement, oftewel een mineraal waarvan het lichaam maar weinig nodig heeft. Het komt voor in peulvruchten, appels, peren rozijnen, gedroogde pruimen, tomaten en aardappelen en wortels die verbouwd zijn op boriumrijke grond. In de vochtige kleigronden waar wij op leven komt borium amper voor. Borium zit het meeste in vulkanische grond, die vooral in de landen rondom de Middellandse Zee voorkomt.

Boron is met name belangrijk voor gezonde botten en gewrichten. Daarnaast draagt het mineraal bij aan onder meer wondgenezing en het verminderen van ontstekingen. Ook versterkt het de opname van magnesium en zorgt het ervoor dat vitamine D langer in het lichaam actief blijft^[iv].

Bij een normaal, enigszins gezond voedingspatroon krijg je doorgaans voldoende boron binnen, temeer omdat je lichaam maar een kleine hoeveelheid nodig heeft. Toch wordt boron bij bepaalde indicaties als supplement gebruikt, zoals reuma, osteoporose, osteoartritis en gewrichtsklachten die met de menopauze samenhangen.

Boron heeft óók invloed op de hormonale huishouding, zowel bij mannen als bij vrouwen. In 2011 verscheen er een onderzoek dat een overtuigende stijging van de hoeveelheid vrij testosteron laat zien na suppletie van dagelijks 10 mg baron gedurende één week, bij zes gezonde mannen. Tevens daalde de waarde van het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen. Baronsuppletie bleek bovendien de vitamine D-waarden te verhogen en vitamine D is belangrijk voor het testosteron (al heeft suppletie waarschijnlijk geen nut als je vitamine D-status voldoet). Op basis van deze studie wordt boron tegenwoordig ook als testosteronbooster aangeboden, al dan niet als onderdeel van een stack.

Toch moeten we kanttekeningen plaatsen. Een onderzoek uit 1993 uitgevoerd onder negentien jonge bodybuilders toonde geen hogere stijging aan van testosteron, spiermassa en kracht aan bij gebruikers van een boron-supplement ten opzichte van placebo-gebruikers^[v].

Bestel boron (aangeboden door één onzer partners)
	Borium (boron) 3 mg Vitaminesperpost.nl € 19,95 (100 capsules à 3 mg)

Vitamine D

Vitamine D is een in vet oplosbare vitamine en is essentieel voor het omzetten van calcium uit voeding en op die manier belangrijk voor gezonde botten en tanden. Verder speelt de vitamine een belangrijke rol in het centraal zenuwstelsel en het afweersysteem, en bij het in stand houden van een goede spierfunctie.

Vitamine D heeft óók invloed op de productie van testosteron, iets wat naar voren komt in een aantal wetenschappelijke onderzoeken. Zo blijken mannen met een vitamine D-tekort een significant lagere testosteronspiegel te hebben dan mannen die voldoende vitamine D in hun bloed hebben^[xii]. En oudere mannen met een laag vitamine D-niveau lopen minder kans op een (te) lage testosteronspiegel wanneer ze vitamine D-supplementen nemen^[xiii][xiv]. Ook bij mannen met overgewicht (en daardoor mogelijk lage testosteronspiegels) blijkt vitamine D-suppletie de testosteronwaarden te verhogen^[xv].

Betekent dat nu dat vitamine D-supplementen je testosteron boosten? Niet per se. Als je vitamine D-status optimaal is en je testosteronwaarde zit binnen de normale actieradius, zal zo’n supplement waarschijnlijk geen effect hebben^[xvi]. Maar hoe weet je of je voldoende vitamine D hebt?

Volgens het Voedingscentrum moet je als volwassene dagelijks 10 microgram (400 IE) vitamine D binnenkrijgen; mannen boven de zeventig en vrouwen boven de vijftig hebben 20 microgram per dag nodig^[xvii]. In het buitenland adviseren autoriteiten hogere doses. De aanvaardbare bovengrens voor volwassenen is 100 microgram (4000 IE) per dag.

De belangrijkste bron voor vitamine D is zonlicht, om precies te zijn: ultraviolette-B-straling (uv-B). Zeker twee derde van de hoeveelheid vitamine D die we per dag nodig hebben maken we zo, via synthese, aan. Daarvoor moet je dagelijks wel minimaal een kwartier tot een half uur buiten zijn, bij daglicht uiteraard. Het overige deel halen we uit de voeding, mits er sprake is van een gezond en gevarieerd voedingspatroon volgens de ‘Schijf van Vijf’ van het Voedingscentrum. Vitamine D zit vooral in vette vis (zoals zalm, haring en makreel), en met wat lagere gehaltes in vlees en eieren.

Volgens een stokoud onderzoek heeft de vitamine D die we via het zonlicht aanmaken een groter effect op de testosteronproductie dan vitamine D die je via voeding binnenkrijgt^[xviii].

Maar veel mensen komen, zeker op doordeweekse dagen, weinig buiten. Daarnaast staat vette vis lang niet bij iedereen dagelijks op het menu. Een vitamine D-tekort is dus best reëel, zeker bij vijftigplussers. Suppletie kan in dat geval uitkomst bieden. Naast het op peil houden van de testosteronwaarden kunnen vitamine D-supplementen ook trainingsprestaties, behoud van spierkracht- en massa, en misschien zelfs spiergroei positief beïnvloeden – zie ons artikel daarover. Maar dit is, nogmaals, met name het geval bij ouderen en mogelijk alleen wanneer zij een substantieel vitamine D-tekort hebben.

De beste vorm van vitamine D is vitamine D3 en dat is ook meestal de vorm die in supplementen wordt gebruikt.

Bestel vitamine D (aangeboden door onze partners)
Vitamine D3 – 3000 IU Body & Fit € 8,99  (180 capsules)	Vitamine D3 1000ie Vitaminesperpost.nl € 17,95 (120 softgels)	Vegan Vitamine D3 – 1000 IU Body & Fit € 9,99 (60 tabletten)

Tongkat ali

Tongkat ali, ook wel bekend als longjack, is een traditioneel kruidenmiddel dat gemaakt wordt van de wortels van de tongkataliboom (eurycoma longifolia). Deze boom groeit vrijwel alleen in Zuidoost-Azië, vooral in Indonesië en Maleisië. De lokale bevolking gebruikt het kruid al eeuwenlang als libido-opwekkend middel.

Volgens een aantal humane studies kan tongkat ali het testosteronniveau verhogen^[xxi], waarschijnlijk doordat het in de hersenen de afgifte van hormonen als LH ejn FSH stimuleert. Deze werking is echter alleen aangetoond bij mannen met een erg lage testosteronspiegel en bovendien is het effect vrij klein (het betreft een stijging van hooguit enkele tientallen procenten). Jongeren zullen in dat opzicht dus weinig aan het supplement hebben. Niettemin bestaat er één studie die suggereert dat suppletie met tongkat ali de trainingsprestaties van jonge mannen zou kunnen verbeteren^[xxii].

Daarnaast bestaan er meerdere studies die positieve effecten van tongkat ali op de seksuele gezondheid aantonen, wellicht ook door andere mechanismen dan testosteron^[xxiii]. Zo zouden je libido en erecties kunnen verbeteren als je 12 weken lang elke dag 300 mg van het extract neemt, iets wat werd aangetoond bij mannen tussen de 30 en 55 jaar^[xxiv]. Ook zou het goedje volgens die studie de kwaliteit en hoeveelheid sperma kunnen verhogen, wat tevens werd aangetoond door twee onderzoeken bij ratten^[xxv][xxvi].

Volgens de Supplementenwijzer melden sommige gebruikers van tongkat ali bijwerkingen, waaronder slaapproblemen, agressie, irritatie en buikpijn. Die zouden soms zelfs zó ernstig zijn dat ze een normaal sociaal functioneren onmogelijk maken. Tot nader order is het middel daarom niet verkrijgbaar in de gangbare Nederlandse webwinkels.

Combinatiesupplementen (top-4)

Testosteronboosters die je in (web)winkels tegenkomt zijn veelal een mix van meerdere stoffen, waaronder meestal één of meerdere van bovenstaande. Vaak belooft de fabrikant een uitgebalanceerde samenstelling, maar dat mag je gerust met een korrel zout nemen. Er is immers niks bekend over een synergie tussen bepaalde bestanddelen. Als je meerdere testosteronboostende stoffen in één product stopt, kunnen die samen natuurlijk wel een extra grote boost teweegbrengen. Maar daarbij speelt het probleem dat de afzonderlijke ingrediënten vaak niet hoog genoeg gedoseerd zijn. Hetzelfde euvel zie je vaak bij preworkout-supplementen.

Veel van dit soort producten zijn in onze ogen geldklopperij. De onderstaande drie durven we echter wel aan te bevelen, vanwege hun gedegen samenstelling (zowel de ingrediënten als de doseringen).

Muscle Transform (Stacker 2)

Stacker is vooral bekend van zijn fatburners, maar het bedrijf brengt ook vele andere voedingssupplementen op de markt. Zo ook testosteronboosters. Hun bekendste en meest verkochte is Testo-4HD. Wij zijn echter niet erg gecharmeerd van de samenstelling. Dit in tegenstelling tot hun nieuwste booster, Muscle Transform. Deze bevat zowel D-aspartic acid als boron in effectieve doses, aangevuld met onder meer magnesium en ashwagandha.

Werkzame bestanddelen (per dagelijkse dosis):

• D-aspartic acid (3 g)
• boron (10 mg)
• magnesium (225 mg)
• ashwagandha (dosis onbekend)

Bestel Muscle Transform (aangeboden door één onzer partners)
	Muscle Transform (Stacker 2) Body & Fit € 36,99 (168 capsules, 21 dagen)

Grow! (Body & Fit)

Grow! bevat flinke hoeveelheden zink, magnesium en vitamine D3 (respectievelijk 54%, 150% en 125% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid). Daarnaast zit er gember in. Zodoende is het een prima ondersteuningssupplement, bijvoorbeeld tijdens een caloriebeperkend dieet. In Grow! zit ook ashwagandha, maar waarschijnlijk in een te kleine dosering (100 mg/dag) om de testosteronspiegel te beïnvloeden. In testosterongerelateerde onderzoeken naar ashwagandha werden dagdoseringen gebruikt variërend van 600 milligram tot 5 gram.

Grow! bevat ook maca (a.k.a. Peruviaanse ginseng), een wortelgroente die een onder meer het libido verhoogt^[xix]. Die eigenschap lijkt echter los te staan van geslachtshormonen, want maca heeft waarschijnlijk geen effect op de testosteronspiegel^[xx]. Als je maca wilt gebruiken om de positieve invloed op seksualiteit heb je er dagelijks trouwens veel meer van nodig dan de 100 milligram die in Grow! zit. De beste effecten werden gemeten bij een dosis van 3 gram per dag.

Werkzame bestanddelen (per dagelijkse dosis):

• ashwagandha (100 mg)
• magnesium (201,8 mg)
• zink (15 mg)
• vitamine D3 (6,2 mg)
• gember-extract (100 mg)

Bestel Grow! (aangeboden door één onzer partners)
	Grow! Body & Fit € 19,99 (120 capsules, 40 dagen)

TestoPrime

TestoPrime is een volledig natuurlijke testosteronbooster, die volgens de makers elke man kan helpen om zijn jeugdige vitaliteit terug te winnen. Het supplement verhoogt de fysieke en mentale energie, en ondersteunt vetverbranding en spieropbouw.

TestoPrime bevat de bekende stoffen D-asparaginezuur en KSM-66-ashwagandha. Daarnaast worden de ingrediënten panax ginseng en fenegriek aangeprezen. Beide worden van oudsher gebruikt bij allerlei aandoeningen, onder andere op seksueel gebied. Maar let wel, de werking van panax ginseng is nog niet aangetoond in humane studies en die van panax ginseng alleen in gesponsorde studies. Dit supplement bevat verder onder meer groene thee-extract, vitamine D en zink.

TestoPrime is niet de goedkoopste, maar bevat wel veel ingrediënten voor je geld.

Werkzame bestanddelen (per dagelijkse dosis van 4 capsules):

• KSM-66-ashwagandha (55,67 g)
• D-asparaginezuur (2 g)
• Fenugreek (200 mg)
• panax ginseng (40 mg)
• garlic-extract (16 mg)
• zink (40 mg)
• groene thee-extract (200 mg)
• vitamine D (26,68 µg)

TestoPrime (aangeboden door één onzer partners)
	TestoPrime “Natuurlijke, veilige en klinisch ondersteunde ingrediënten, die je echt kunt vertrouwen” € 75,99 € 59,99 (120 capsules, 21 dagen)

DOMINATE™ (BULK POWDERS™)

DOMINATE™ bevat tien veelal goed gedoseerde ingrediënten die bedoeld zijn om het testosteronniveau te boosten (met name D-AA, zink, boron en vitamine D3) en prestaties te bevorderen (met name panax ginseng en seleen).

Werkzame bestanddelen (per dagelijkse dosis):

• D-aspartic acid (3 g)
• zink (30 mg)
• boron (5 mg)
• vitamine D3 (1000 IE)

Bestel DOMINATE™ (aangeboden door één onzer partners)
	DOMINATE™ BULK™ € 49,99 € 34,99  (180 capsules, ca. 36 dagen)

Samengevat

Schommelingen binnen het natuurlijke testosteronbereik hebben normaal gesproken géén direct effect op spiergroei. En bij normale testosteronwaarden zullen er waarschijnlijk ook nauwelijks andere effecten zijn, zoals op het gebied van energie en libido.

Natuurlijke testosteronsupplementen kunnen misschien wel een steuntje in de rug zijn wanneer je testosteronproductie tijdelijk onder druk staat, bijvoorbeeld als je zwaar en langdurig aan het cutten bent. Bestudeer wel altijd kritisch de samenstelling voordat je zo’n supplement aanschaft: ze bevatten lang niet altijd ingrediënten met een wetenschappelijke grondslag en/of de doses zijn ontoereikend.

Natuurlijke testosteronboosters zijn, qua effect op spiergroei en vetverlies, in geen enkel opzicht te vergelijken met anabole steroïden. Helaas wordt die suggestie wel nog al te vaak door supplementenfabrikanten gewekt.

Laatst bijgewerkt op 4 mei 2023.

Referenties

• ^[i] https://examine.com/rubric/effects/view/a42299063269c89b14ced47e812decef/d7cb526b5896d0051a93a131651574ce/all/
• ^[ii] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19789214
• ^[iii] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26609282
• ^[iv] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4712861
• ^[v] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8508192
• ^[vi] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20645801
• ^[vii] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18710410
• ^[viii] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19735182
• ^[ix] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23862759
• ^[x] http://www.bioline.org.br/abstract?rm09002
• ^[xi] https://www.iasj.net/iasj?func=fulltext&aId=71548
• ^[xii] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20050857
• ^[xiii] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18351428
• ^[xiv] http://europepmc.org/abstract/med/9734509
• ^[xv] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21154195
• ^[xvi] https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1365-2265.2012.04332.x
• ^[xvii] https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-d.aspx
• ^[xviii] https://academic.oup.com/endo/article-abstract/25/1/7/2772602
• ^[xix] https://examine.com/rubric/effects/view/02bd2e38a1a19ec46be009a88847f9cd/9a2890960bb9e0fc1e2c6987f0e43d03/all/
• ^[xx] https://examine.com/rubric/effects/view/02bd2e38a1a19ec46be009a88847f9cd/d7cb526b5896d0051a93a131651574ce/all/
• ^[xxi] https://examine.com/rubric/effects/view/17d032858dc5d68b18171469e8843e52/d7cb526b5896d0051a93a131651574ce/all/
• ^[xxii] https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-981-10-3737-5_20
• ^[xxiii] https://www.t-nation.com/supplements/the-most-proven-sexual-performance-supplement
• ^[xxiv] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23243445/
• ^[xxv] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23261482/
• ^[xxvi] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2815289/